|
Sêgoed van Riana Scheepers Oor erkenning: “Enige skrywer wil erkenning hê en weet hy lewer ’n produk wat vir iemand anders waardevol is. Ongelukkig lewe ons in ’n samelewing wat erkenning meet aan geld en goed. Natuurlik is dit goed om finansiële vergoeding te kry. Tog moet ’n skrywer ontvanklik wees vir die erkenning wat soms op onverwagse maniere na jou toe kom. Wanneer ek stories skryf vir die nuutgeletterde vroue en ek sien hoe word my skepping gebruik om hulle te leer lees, vervul dit my. Ek het iets gedoen wat nie in geldwaarde gemeet word nie, maar meer werd is as al die prysgeld wat ek al ooit gekry het.” (Taalgenoot, Mei 2003) Aan die einde van die eeufeesvieringe van die Anglo-Boereoorlog: “Ek wens die Afrikanervrou toe dat hulle kaalvoet én katvoet sal loop. Kaalvoet, omdat sy die dapperheid en deursettingsvermoë moet hê om oor enige Drakensberg van die toekoms te loop, en sal moet baklei vir dít wat vir haar belangrik is. Katvoet, omdat sy die wysheid moet hê om op te tree met vroulikheid, waardigheid en ’n fyn ontwikkelde sin vir eerlikheid en regverdigheid teenoor álmal in ons skitterland onder die Suidersterre.” (Volksblad, 3 Junie 2002) Oor leesgewoontes op skool: “Alles! Gelukkig het niemand, nie my ma of my onderwysers, my van volwasse boeke probeer weghou nie. Ek het Brink en Breytenbach gelees toe almal na hul asems gesnak het. Ek het van poësie tot liefdesverhale en biografieë gelees.” (Rapport, 6 Mei 2001) “Ons het dit nie toe geweet nie, maar ek besef nou eers hoe arm ons grootgeword het. Daarom is ek so dankbaar teenoor my ma dat sy vir my boeke gekoop het. Ek weet nie hoe sy dit kon regkry met die bietjie geld wat sy gehad het nie. Ek weet nie of ek eenvoudig beslag gelê het daarop nie, maar daar was altyd die gevoel dat die boeke in die huis mý boeke was.” (Beeld Plus, 22 September 2001) KKNK-rede: “Ek weet nie wat my toekoms as skrywer is nie. Dit bekommer my ook nie meer so baie nie. In die verlede het ek nogal arrogante uitsprake gemaak oor die toekoms van ons taal en ons land. Ek doen dit nie meer nie, want ek het vir myself ’n nuwe taak gestel. Ek wil in hierdie land bly sodat ek kan voortgaan met my werk, om te skryf in die taal van my hart en my niere.” (LitNet) “My vertalings het my oor die wêreld geneem; dis ’n groter beloning as die geld wat ek so verdien. Ek is ’n reisiger, wil altyd elders wees. Ek weet wat my boeke vir Europese lesers bied: ’n gees en sfeer uit ’n donker, diep oerbron, die Afrika-grond. Van my wonderlikste ervarings was om te sien met hoeveel verwondering ’n Europese leser my verhale lees – en intens ontroer word. Ek dink tóg ons leef in Afrika met ’n groter emosionele register. ’n Verhaal is nie net ’n reis nie, maar ook ’n deur – na ’n mens se hart.” (Die Burger, 10 Desember 2007) Passies van Riana: “Dennebolle. Soos ander mense klippe en skulpe versamel, so dra ek dennebolle na my huis aan. Vir my is dit gepoleerde hout, saad, ’n beeldhouwerk wat kunstig uitgebeitel is ... dis ’n simfonie van simmetrie en struktuur. ’n Dennebol verander. Die stywe korf van ’n toe dennebol gooi maande later in jou huis sy luike oop en kletter sy pitte uit, soos ’n vrou wat wasgoed oopskud en uitsprei. ’n Dennebol is een van die lieflikste dinge wat God gemaak het.” (Sarie, 17 November 1999) “Maar wat my die meeste beïnvloed het, omdat dit van my ’n skrywer gemaak het, was die stories wat my swart ouma vertel het. Saans in die hut of om die vuur het Juba se Zoeloesprokies in my ’n bewuswording van Afrika gekweek. Dit gee ’n mitiese dimensie aan my skryfkuns, eintlik aan my hele lewe.” (Cultureel: suppl NRC Handelsblad, 17 Oktober 1997) Oor dit titel Feeks: “Ja, die woord feeks is nogal ’n baie provokatiewe woord. Jy het oombliklik ’n emosionele reaksie daarop. Wat vir my belangrik is, is dat die woord fee en die woord heks saamgetrek word in die woord feeks. Ek is heeltemal oortuig daarvan dat daar in elke vrou ’n bietjie heks is, en ek dink dit is reg ook, die vrou is nog steeds ’n misterieuse wese. Net so is daar ook die misterie, die towerkrag, die ligtheid en die bewondering vir iets so mooi en so vlugtig en so pragtig soos ’n feetjie.” (Kaapse Bibliotekaris, Maart/April 2000) In 1992: “Ek skryf nie om mense gerus te stel nie, want ek glo niks kan die werklikheid mooier maak nie. Hoekom moet ’n mens die politieke geweld in Natal mooi maak? Skryf is ook vir my ’n persoonlike daad. Ek skryf oor dit wat my bang maak.” (Beeld, 12 Maart 1992) Oor feminisme: “Ek het nie ’n behoefte om my oortuigings in die publiek uit te blaker nie, maar vroueregte lê my na aan die hart. Ek is ’n slegte feminis. Ek loop nie met plakkate nie. Vroue moet hulself vind. Hulle moet hul regte gebruik, want niemand gaan dit sommer vir hulle gee nie.” (Beeld, 12 Maart 1992) Hoe versoen sy haar akademiese loopbaan met haar skryfwerk, en wat van die ewige vraag oor beïnvloeding? “Dit is inhiberend. Dit maak jou oorbewus van stylfoute en ek vind akademiese taal tog so kunsmatig en blasé.” (Beeld, 12 Maart 1992) “Die grootste spronge wat ek nog geneem het, die onverantwoordelikste dinge wat ek nog aangevang het, het die grootste dividende gelewer.” (Rooi Rose, 10 Maart 1993) In 1995 oor die toekoms van Afrikaans: “Ek het ’n onverbiddelike geloof in die taal en sy vitaliteit. Wat dalk Afrikaans se redding gaan wees, is juis dié dat dit minder op TV gebruik gaan word. Jy gaan weer geslote gemeenskappe kry wat Afrikaans suiwer praat sonder kontaminasie van Engels. Hoekom praat die Namakwalander sulke mooi Afrikaans? Hulle was afgesonder.” (Sarie, 29 Maart 1993) “Ek stem saam met die stelling dat Afrikaans vir Nederlanders ’n opening, ’n wye venster na ’n onbekende wêrelddeel kan wees. Die eksotiese van Afrika – die milieu, die volstrek viriele landskap ... Wanneer ek oor erotiek skryf, is dit in ’n ander konteks as wanneer hier in Nederland daaroor geskryf word. Die tema sal nooit uitgeskryf wees nie. Dis ’n ander konteks: die erotiese belewing van ’n landskap, die spanning tussen wit en swart wat so lank nie ‘mag gewees het nie’.” (Die Burger, 24 Oktober 1996) Oor haar fassinasie met Jeanne d’Arc: “Vir my verteenwoordig Jeanne d’Arc die soort vroue by wie ek aanklank vind en oor wie ek graag skryf – doelgerigte, begeesterde vroue, nie noodwendig mooi en gewilde vroue nie, maar vroue met vuur.” (Rapport-Boeke, 7 Oktober 2012) “’n Gemsbok op ’n rooi Kalahari-duin is vir my die kroon op God se skepping, soos ook ’n berg en ’n boom, want hulle gehoorsaam die natuurwette. Die mens nié. Veral nie diegene wat die aarde stroop nie. Menseregte sê elke mens is geregtig op x-aantal water, lug, kos, grond ... maar wie luister ooit na die grondwet van die aarde?” (Beeld, 30 September 2009) “Partykeer is iets so na aan jou hart, so pynlik en intens, dat jy nie daaroor kan skryf nie, maar jy weet jy moet. Dan skryf ek in die derde persoon. En wanneer iets my fassineer, soos prostitute of nonne, vertel ek hul verhaal in die eerste persoon.” (http://nb.bookslive.co.za/blog/2009/09/11/riana-scheepers-deel-geheime-oor-katvoet) “’n Goeie kortverhaal is volgens Scheepers net so dig verweef soos ’n gedig. Jy kan dit weer en weer lees om betekenisse te ontsluit. As sy simbole in haar verhale gebruik, is dit altyd met ’n spesiale doel.” (http://nb.bookslive.co.za/blog/2009/09/11/riana-scheepers-deel-geheime-oor-katvoet) Watter skrywer inspireer haar? “Elke skrywer op aarde. Party intimideer my, party inspireer my, party maak my só vies dat ek terstond besluit om ’n beter produk te wil lewer. Ek lees wyd en in alle genres, en by elkeen kan jy iets leer – ook wat jy nié moet doen nie.” (Vrouekeur, 15 Junie 2018) “As ek die ruimte goed ken; intiem ervaar het, dan het ek ’n verhaal. Dan ontwikkel die karakters vanself. As ek my ruimte ken, kan ek skryf.” (Vrouekeur, 15 Junie 2018) |
Gebore en getoë
Wilhelmina Adriana Scheepers, gebore op 9 Desember 1957 in Vryheid, KwaZulu-Natal as die derde van vier kinders, stam uit ’n familie van formidabele vroue. Sy sê self dat sy maar ’n flou skadu van haar ma Myra is. Haar ma, wat in die destydse standerd 8 (vandag graad 10) uit die skool is om geld te verdien, is ’n goeie mens, ’n platjie, ’n stout mens en iemand met ’n fantasievermoë, vertel Riana aan Suzette Truter.
Sy kom uit ’n spoorwegwerkersgesin en haar pa is oorlede in ’n treinongeluk toe sy ses was, vertel sy aan Suzette Truter (Sarie, 29 Maart 1995) Op aandrang van haar oupa trou haar ma later met haar pa se jonger broer, Adriaan. Riana se jongste seun is na hom vernoem.
Sy word groot in Vryheid in Noord-Natal saam met die Zoeloekinders en woon van haar negende tot elfde jaar in Pongola. Dit is daar waar sy leer Zoeloe praat het en waar haar stories vandaan kom.
Riana het ’n ryke verbeeldingswêreld as kind gehad, vertel sy aan Suzette Truter: “Ek het nie soos ’n dogtertjie grootgeword nie, en ek is bly daaroor. Ons het hard grootgeword. Ek het nie speelgoed gehad nie; ons was regtig wild. Ek het ’n foto van myself in standerd vier met twee sulke stywe vlegsels en jeans. Lelik, hoor. Ons is nie in valletjies uitgedos nie. My lekkerste maats was swart kinders. As jy van ’n kreatiewe wêreld praat, moet jy kyk hoe speel hulle.
“My helderste indrukke is van aande dat ek na die Zoeloe-verteller se hut gegaan het. Die vertelritueel is ’n tradisie wat verlore raak. Selfs daar in die stat het hulle nou TV-stelle wat met batterye werk.”
Riana voltooi haar laerskoolloopbaan in Pongola en in 1975 skryf sy matriek aan die Hoërskool Vryheid, waar sy ook hoofmeisie is. Sy verwerf provinsiale kleure vir atletiek, swem en sierduik.
Sy wou van kleintyd af skryf. Sy onthou dat sy die afskuwelikste gedigte oor die dood op skool geskryf het – alles in reaksie op haar pa se vroeë dood. Toe sy ses was, het sy geweet hy is in die hemel, maar as adolessent was sy baie kwaad vir haar pa oor hy dood is. Sy het in 1972, toe sy vyftien jaar oud was, ’n gedig aan haar stiefpa geskryf, en dit is later in haar eerste digbundel, Met die taal van karmosyn, opgeneem.
Op skool vul sy haar sakgeld aan deur vir die tienerblad van Huisgenoot te skryf. Eenkeer neem sy onder drie verskillende name aan ’n opstelwedstryd deel en wen eerste, tweede en derde prys. Met hierdie geld koop sy boeke, want sy is altyd baie lief vir lees. Sy word op die platteland groot met die lug en die ruimte, en gelukkig met baie boeke.
Haar onderwyser op skool, Danie Jacobs, het al haar werk gelees en beoordeel en wou op ’n stadium ’n bundel met haar skryfwerk uitgee. Vandag is sy baie bly dat dit nie gebeur het nie en dat sy eers werklik as volwassene begin skryf het.
Verdere studie en werk
Na matriek gaan Riana na die Universiteit van die Oranje-Vrystaat (UOVS), waar sy haar inskryf vir ’n BA-graad in kommunikasiekunde, met Afrikaans-Nederlands. Sy verwerf haar graad cum laude in 1978 en in 1984 haar honneursgraad, ook cum laude. In 1987 behaal sy haar MA-graad (cum laude) onder leiding van Hennie van Coller met ’n proefskrif getiteld “’n Onderskeiding tussen leë en betekenisdraende tekens in die literêre kommunikasieproses, geïllustreer aan die hand van Koos Prinsloo se ‘Die jonkmanskas’”.
Tydens haar jare aan UOVS blink sy nie net op akademiese gebied uit nie, maar ook op vele ander terreine: In 1976 wen sy die eerstejaarsredenaarskompetisie en word die Volksblad-prys vir beste eerstejaarstudent in Afrikaans-Nederlands aan haar toegeken; in 1977 word sy verkies tot primaria van Huis Wag-’n-Bietjie en tot redaktrise van die Irawa, tot voorsitter van die Afrikaans-Nederlandse Vereniging en in 1978 tot die Studenteraad, en wen sy die DF Malherbe-prys vir die beste derdejaarstudent in Afrikaans-Nederlands. Dieselfde eer val haar te beurt in 1984, toe sy aangewys word as beste nagraadse student in Afrikaans-Nederlands. Terselfdertyd word sy ook aangewys as die beste honneurstudent op die kampus. In 1985 ontvang sy die Oom Lokomotief-beurs vir haar MA-studie en in 1986 ontvang sy ook die SANRA-prys vir kreatiewe skryfwerk (prosa).
In 1979 trou sy met Dirk Botha, ’n sakeman van Bloemfontein, en twee kinders, Floris en Adriaan, word uit die huwelik gebore. Sy en haar man skei in 1988.
Vanaf Januarie 1985 tot Maart 1988 werk Riana as akademiese assistent aan die UV se Departement Afrikaans-Nederlands. In 1988 vertrek sy om as lektrise klas te gaan gee aan die Universiteit van Zoeloeland tot April 1990, waarna sy lektrise word aan die Universiteit van Kaapstad – ’n pos wat sy beklee tot die einde van 1994. In 1995 word sy aangestel as skakelredaktrise by Tafelberg Uitgewers. In 1998 vertrek sy na Stellenbosch en bring sy die Stellenbosse Skool vir Skryfkuns en Kreatiewe Denke op die been. Sy is in daardie tyd ook Afrikaans-onderwyser aan Paul Roos Gimnasium. Nadat sy in die laat 1990’s by Paul Roos bedank het, het sy besluit om meer tyd in haar huisie op Paternoster deur te bring (vertel sy aan Stephanie Nieuwoudt, Beeld, 22 September 2001).
Riana se eerste bundel kortverhale, Die ding in die vuur, verskyn in 1990 en sy het onmiddellik ’n impak op die Afrikaanse letterkundige toneel. Die bundel word in 1991 bekroon met die ATKV-prys vir goeie gewilde prosa en in 1992 ontvang sy ook die FAK se Kaaplandse Helpmekaar-prys vir Ontspanningsleesstof.
Riana het oor die toekenning van die ATKV-prys aan Laetitia Pople (Beeld, 12 Maart 1992) gesê dat dit soos ’n “bliksemstraal uit die hemel was. Ek het dit glad nie verwag nie.”
Met die ontvangs van laasgenoemde prys sê Riana: “Skryf is ’n eensame werk. Skryf is die werk van stukkende mense – en ’n mens verwag nie dat jy bekroon sal word vir die stukkende woorde van jou belewenisse nie” (Rapport-Tydskrif, 18 Januarie 1998).
Die ding in die vuur se oorsprong lê in Zoeloeland, vertel Riana aan Laetitia Pople (Beeld, 12 Maart 1992): “Daar het ek grootgeword en my verstand gekry. Dit was die mense wat die naaste aan my was. As dit skemer word, het ek ook aan die ugogo (storieverteller) se voete gesit en luister soos die kinders in die slotverhaal van Die ding in die vuur:
‘Die kinders wag. Ongeduldig, maar sonder om ’n woord te sê. Hulle weet dat haar siel eers moet saampraat met die mense en die dinge van die storie voordat sy kan begin’.”
Nadat Riana klaar studeer het, is sy terug na Zoeloeland – hierdie keer het sy ’n Westerse verwysingsraamwerk en uitkyk saamgeneem. En dít was hierdie fassinerende kombinasie van twee wêrelde wat uitgeloop het op Die ding in die vuur. Sy het net vier maande nodig gehad om dit te skryf.
“Die stories is in die storieverteltradisie van Afrika geskryf, waarin onder meer die wêreld van die Zoeloevrou en kind geskets word, maar veral wêrelde in stryd met mekaar. Soos om tegelyk ’n Europeër en Afrikaan te wees,” skryf Laetitia Pople.
Oor Riana se debuutbundel skryf Joan Hambidge (Beeld, 28 November 1990) dat dit “al die kompleksiteite van ons wit bestaan uitlig. Dit is wat my betref ’n besonderse debuut. Me Scheepers maak ons as lesers daarop attent dat ons stryd op hierdie kontinent nie vervlak moet word tot ’n politieke ‘struggle’ nie, maar dat ons ons moet oorgee aan die paradoks van ons Westerse en Afrika-bestaan. (...)
“Hierdie twaalftal verhale sluit onder meer by ’n Zoeloe-verteltradisie aan en is terselfdertyd hoogs modern en selfs post-modernisties in aanbod. (...)
“Die verhale word meesterlik vertel; telkens met die suggestie van ’n (Afrika-)oerwêreld. Soos die blakerteks dan ook sê: die skryfster het ook die vermoë om soos haar ugogo skielik in die vuur te spoeg.
“Die opposisie tussen skrif en spraak word insgelyks knap uitgewerk in hierdie verhale. Dit gaan primêr om die beswering van pyn en die driftige. Die vermoë om ’n droomwêreld op te roep, blyk ook ’n gawe van hierdie skryfster te wees wat veral in die kragtige slotverhaal ‘Abantu oNgoy‘ nie alleen die belangrikste motiewe van hierdie bundel saamsnoer nie, maar veral ’n goeie opsomming gee van ál die konflikte in ons samelewing. Dit is ongetwyfeld verhale met vuur.”
In Insig van Februarie 1991 skryf Louis Venter: “In die Afrika waarvan Riana Scheepers in haar debuutbundel vertel, is daar nie tyd of plek vir week gedagtes of vrae of huiwering nie. Wie Afrika as tuiste het, moet leer leef sonder luukses: die luukse van sinisme of privilegie, die luukse van ’n gekwelde gewete, van jammerhartigheid, van mededoë. Afrika vertroetel niemand nie, nie wit of swart nie, nie vrou of kind of man nie. (...)
“Die beste verhaal in die bundel, een wat in Afrikaans klassiek gaan word, het nie ’n vrou nie maar ’n kind as hooffiguur. ‘’n Kind en ’n vis’ is ’n verhaal met ’n pragtige geheim wat ek nie hier gaan verklap nie. Net dit: Elisabeth Eybers se opvatting dat skoonheid gebore word uit gemis, het in die verhaal uitgegroei tot ’n ongedwonge stukkie simboliek.
“Die laaste twee verhale in die bundel is verteltegnies interessant. In die een word die werklike geweld in Suid-Afrika uitgespeel teen die sisteem van die Afrikaanse literêre kritiek se manier van dink en skryf oor geweld. In die slotverhaal word die folkloristiese ugogo as sekondêre verteller gebruik om te vertel in ’n taal en oor ’n wêreld wat die witmens maar halfpad begryp.
“Die verhale in Riana Scheepers se Die ding in die vuur het goeie en selfs gedugte vertelkwaliteite. Soms is daar egter momente waar die verteller vertellerig en selfs ’n bietjie vertonerig raak; soms kry die leser die gevoel dat die teks die laaste bietjie effek uit ’n gegewe wil wring. Die wil om ekspressionisties te skryf en om mense te tipeer eerder as te individualiseer, maak die verhale soms grof en afstandelik. Maar die bundel dra baie bewyse van Scheepers se talent en verdien ’n uitgebreide leserskorps.”
In 1991 verskyn haar tweede kortverhaalbundel, Dulle Griet, en weer bly die bekronings nie agterweë nie. Sy ontvang daardie jaar se Eugène Marais-prys. Die titel van die bundel het sy oorsprong by ’n skildery van Pieter Breughel wat Griet uitbeeld waar sy vlug deur ’n landskap wat deur oorlog geteister is, terwyl sy haar aardse besittings styf teen haar lyf vashou. Die borsplaat en swaard in haar hand is ’n blyk van haar paraatheid.
Riana verduidelik aan Laetitia Pople (Beeld, 12 Maart 1992): “Hierdie skildery is vir my tekenend van ’n weerlose vrou wat terugveg, al word sy deur die lewe geslaan. Solank ons net handelend optree en nie in ’n hopie gaan sit nie. Jy moet jou eie saak beredder.”
Riana se kortverhale is in die storieverteltradisie van Afrika geskryf, waarin onder meer die wêreld van die Zoeloevrou en -kind geskets word, maar veral wêrelde in stryd met mekaar – soos om tegelyk ’n Europeër en Afrikaan te wees.
In die commendatio by die oorhandiging van die Eugène Marais-prys sê DH Steenberg: “Die belofte wat op te merk was in Die ding in die vuur, is vervul in die tweede, ryper bundel Dulle Griet, want hier is die bindkrag die sentrale vrouetema en die subtiele vroueperspektief. Die titel en titelverhaal verkondig dit reeds: die vrou in ’n dikwels onbehaaglike situasie.”
JP Smuts is in Rapport (1 Desember 1991) van mening dat Scheepers in Dulle Griet voortbou op die deeglike basis wat sy met haar eerste bundel gelê het. Dit is nie net die gehalte van enkele verhale wat beïndruk nie, maar ook die baie goeie samestelling van die totale bundel.
Smuts het voortgegaan: “As ’n mens egter een gemene noemer moet uitsonder wat die verhale in die bundel saambind, is dit die vrou. Die vrou is die naamlose sentrale personasie in baie van die verhale, Sy is minnares en prostituut; sy is eensaam en verlate binne ’n verkilde huwelik en ook daarbuite ná ’n egskeiding; sy is lesbiër, moeder, ontwakende dogter, burgerlike gesinsmens – in talle gestaltes is sy in hierdie bundel aanwesig. En alles word op die een of ander wyse saamgetrek in die sentrale figuur uit die Breughel-skildery ‘Dulle Griet’.
“Maar Dulle Griet moet ook binne die konteks van die hele skildery gesien word. Sy is die vrou wat gierigheid verpersoonlik en omring is van groteske gestaltes: monsters wat, in die idioom van Jeroen Bosch, die hel oproep en onder meer vraatsug, ydelheid en onreinheid verteenwoordig.”
Smuts het sy bespreking so afgesluit: “Nie al die verhale staan ewe sterk nie. Van die korter tekste mis die gedrongenheid en digtheid wat so eie is aan die werklike goeie kort-kortverhaal, en die slotverhaal raak algaande voorspelbaar en is te lank vir wat dit bied.
“In die sterkste toon Riana Scheepers egter dat sy ’n rasegte en taalvaardige verteller is wat op ’n dwingende slot kan afskryf, en in die strukturering van die bundel tot ’n sinryke geheel oortref sy haar debuutbundel. Die aanvanklike belofte tree met hierdie bundel in groter vervulling. Riana Scheepers is klaar een van die belangrikste jonger stemme op die terrein van die Afrikaanse kortverhaal.”
Ook AP Grové (Beeld, 30 Desember 1991) het voorbehoude gehad oor enkele verhale waarin die teenstellings kru en blatant aangebied is, met ander (soos “Poison”) wat weer te melodramaties vir hom was, maar hierdie kritiek geld nie vir die hele bundel nie: “Wat ’n mens ná die lees oorhou, is die besef dat ons hier ’n hoogs intelligente bundel het, ’n bundel met heelparty boeiende verhale wat in ’n helder, vitale prosa geskryf is. Waar dit hier gaan om die onregte wat die vrou moet verduur, meen ek dat Riana Scheepers ’n sterk verweer besit, naamlik die talent om as skryfster die insigte waartoe sy deur waarneming, belewing en besinning gekom het, in lewende gestaltes te ban en in ’n oortuigende struktuur vas te vang.”
Hierdie twee bundels word in 1995 as ’n bloemlesing in Nederlands vertaal deur Riet de Jong-Goossens onder die titel Dulle Griet. Riana se volgende kortverhaalbundel, ’n Huis met drie en ’n half stories (1994), word ook in Nederlands uitgegee, onder die titel Onbevlekte ontvangenis. ’n Herdruk van hierdie twee bundels word later in Nederlands uitgegee as Die ding in die vuur met die aardigheid dat die kortverhaal “Die ding in die vuur” in hierdie bundel ontbreek.
In ’n Huis met drie en ’n half stories staan die vrou, soos in Scheepers se vorige kortverhaalbundels, weer sentraal, skryf Marthinus Beukes in Die Volksblad (3 Julie 1995). “Die vrou proklameer in hierdie verhale haar posisie sekuur soos beliggaam op die voorblad, asook in die slotwoorde van die laaste verhaal: ‘ek stap uit. Volkome vrou.’
“Die bundeltitel het ’n duidelike tweeledige betekenis, want nie alleen bring Scheepers in haar bundel drie afdelings met verskillende gestaltes van die vrou in die verhale saam nie, maar dit dui verder op die vlakke in ’n huis (= ‘storeys’). Scheepers stel hierdeur dus duidelik dat haar huis (dus die bundel én haar liggaam) uit verskillende vlakke (dus ook dimensies) gebou is.”
Foto: Pixabay.com
Vir Beukes is daar ’n verskil in die uitbeelding van die vrou in ’n Huis met drie en ’n half stories, aangesien die vrou meer menslik verbeeld word. Sy is nie meer so aggressief teenoor die man nie en hy word ook met meer deernis geteken sonder “om deur haar pen gekastreer te word”.
Beukes beskou die verhaal “Pa” as die hoogtepunt van die bundel. In hierdie verhaal molesteer die pa die dogter, maar dit word op só ’n sensitiewe manier vertel dat “die dogter se fantasie oor haar pa ’n poëtiese kwaliteit verkry sonder om te vervreem”.
In Rapport van 11 Desember 1994 beskryf Cecile Cilliers Riana Scheepers as “by uitstek eksponent van la condition féminine”. Sy ontgin veral die vrou se seksualiteit en dít word gedoen sonder om aggressief te wees, met deernis en met realisme én humor oor die vrou.
“In ’n Huis met drie en ’n half stories dek sy ’n wye tematiese veld, kies sy én kind én volwassene tot karakter, werk sy oortuigend met die verhoudings tussen mense. Sy beweeg ook van familievertellings op die Natalse platteland tot ’n lesbiese verhaal in ’n Middeleeuse gemoderniseerde klooster tot verhale met Bybelse temas. Daar is min verhale in die bundel, nie twintig nie, en sommige van die stories is weinig meer as indrukke, sketse. Sommige verhale is ook nie goed genoeg nie, het te min om die lyf. ‘Beeste’, byvoorbeeld, en ‘Klipsop’. Ander ontgin nie die gegewe nie, soos ‘Ses’, en ‘God se bruid’.
“Maar die titelverhaal is ’n boeiende, bevredigende samevoeging van uiteenlopende elemente tot ’n gesnoerde geheel. ‘Pa’ is ’n verrassende nuwe blikhoek op kindermolestering, en ‘Elikser’ is aangrypend. Die twee Bybelse verhale, veral ‘Jefta se kind’, is die hoogtepunt van die bundel. Riana Scheepers verander wat ’n tragedie moes wees in ’n triomftog vir die vrou (let op kind, nie dogter nie, in die titel). Dis ’n erotiese verhaal waarin nie seksualiteit die belangrikste element is nie, maar vryheid, onafhanklikheid. Sy vermeng praat- en skryfstyle met groot sukses. Die bundel is yl, maar hierdie verhaal vergoed daarvoor. (...)
“Riana Scheepers het ’n besondere gawe. Selde die ervarings wat agter haar lê, en wat haar ongetwyfeld toegerus het vir haar vertellings, selde die bykans wrede wegbreek van die geykte vrou – ter wille van die finale bevryding behou sy ’n frisheid van siening en ’n helderheid van segging wat haar ’n skynbaar blywende onskuld gee. Sy skryf so natuurlik oor die allerverskriklikste dinge. Soos dit hoort.”
Riana gaan in 1992 na die Universiteit van Wroclaw in Pole, waar sy ’n lesing oor die Afrikaanse letterkunde aanbied. Met haar terugkoms in Suid-Afrika stel sy ’n reeks radiopraatjies oor haar besoek aan Pole saam wat oor die Afrikaanse sender van die SAUK uitgesaai word. In Junie 1992 woon sy die Feministiese Boekebeurs in Amsterdam by nadat sy by ’n kursus vir dosente in Nederland was.
Dit is egter in 1994 dat Riana ’n huishoudelike naam word in baie Afrikaanse en Suid-Afrikaanse huise met die verskyning van haar eerste Katriena-boek, Haai Katriena, wat vertel jy my nou! “Met Katriena se stories loop ek al lank. Elke vrou met ’n huishulp kan ten minste een storie oor haar vertel. Verlede Desembervakansie, toe tref die karakter my, en in plaas daarvan om in die wonderlike weer op die strand te gaan lê, het ek letterlik die hele vakansie geskryf,” vertel sy aan Suzette Truter (Sarie, 29 Maart 1995).
Nog twee boeke oor Katriena volg: Nou lieg jy mos, Katriena! en Katriena, néé. Die karakter Katriena word ook vir die verhoog verwerk met die aktrise June van Merch in die titelrol en word tydens die KKNK van 2000 opgevoer.
Riana Barnard skryf (Volksblad, 1 Mei 1995) dat Katriena die ou Suid-Afrika op sy kop keer: “Sy is nie meer die stemlose kombuisbediende sonder sê nie. Inteendeel; sy foun haar vriendinne, help haarself aan die blik koekies en gee soms raad en leiding vir die arme Mevrou. (...)
“Sy lewer sosiale kommentaar wat deurgaans met deernis gelaai is en sonder die skerpheid wat satire kenmerk. Daarom is Katriena ’n karakter wat heling en versoening bring vir haar lesers. Die literatuur is so dikwels ingespan as wapen in die ‘struggle’. Hoe heerlik om ’n vrolike en vermaaklike teks te vind waarin selfs resepte gebruik word om ganse gelykheid te kommunikeer: ‘’n poeding vir ’n poeding’, soos Katriena sê.”
Vir Lucas Malan (Rapport, 27 Augustus 1995) bring Katriena en Riana Scheepers saam-saam “’n lighartiger blik op ons alledaagse bestaan wat versmorend ernstig geword het”, en Maureen Joubert (Insig, September 1995) skryf: “Scheepers vat ’n bekkige char stewig vas, sonder tierlantyntjies en geheel en al geloofwaardig. Sy laat haar in lewende lywe voor die leser staan, groot en aards en vol wysheid. Van Katriena wil ons nie afskeid neem nie.”
Riana se eerste roman, Die heidendogters jubel, verskyn in 1995 en word in dieselfde jaar in Nederland gepubliseer as De heidendochters juichen.
Nadat die roman voltooi is, vertel Riana aan Suzette Truter, het sy hard aan Die heidendogters jubel gewerk. “Ek het dit letterlik drie, vier keer oorgeskryf van voor af. Dit het my drie jaar geneem. Ek het gedink dit sal maklik wees om ’n roman te skryf, maar ek het my misgis.
“Die storie gaan oor ’n jong meisie wat ingesmokkel word in ’n weermagkamp. Dit gebeur regtig. Hulle noem so iemand ’n ‘wip’ en sy kruip dae lank weg in die warm, bedompige kamer en slaap dan snags by haar kêrel.
“Ek het drie jaar navorsing gedoen. Ek was in kampe, het onder beddens ingekruip en in troepe se kaste gekyk. Ek het oorlogboeke gelees. Met só ’n roman kan jy nie verbykom met min navorsing nie.”
In Beeld van 27 Julie 1995 in haar rubriek “Op my literêre sofa” beskryf Joan Hambidge Die heidendogters jubel as ’n “literêre ramp”. Sy skryf: “Dit lees soos ’n versameling van urban legends oor die army. ’n Mens kan nie glo dat ’n skrywer wat haarself nog altyd so behendig aan die subteks bedien het, sulke platvloerse, onsubtiele en agterlike prosa kan pleeg nie. Die leser lees egter klaar, waarskynlik omdat die beginsel wat Julia Kristeva vir ons uitgespel het, the power of horrors, hier ter sprake kom.
“Die leser word in Die heidendogters jubel vasgeklem as voyeur terwyl die vertellende ekshibisionis ontslae raak van al sy lewenswyshede. Die vraag is: lees ’n mens agter die mag van die groteske/aaklige aan, of is jy as literator gedoem tot die lees van die slotakkoord? (...)
“Scheepers het nog altyd ’n welverdiende plek binne ons kortkuns gehad, maar miskien het Eduan Swanepoel gelyk gehad toe hy in die De Kat-resensie van haar laaste kortverhaalbundel gesê het dat sy eerder ’n populêre skryfster is. Kennelik het haar Haai Katriena, wat vertel jy my nou-aanslag begin afsmeer aan haar ernstige skryfwerk, want Die heidendogters jubel is ’n verleentheid vir haar oeuvre. (...)
“’n Mens gru nie omdat dit ’n grensverhaal is nie. Ook nie omdat jy met die oorlog gekonfronteer word nie. Nog minder omdat dit boerenóiens is wat katelkaperjolle uithaal. ’n Mens gru omdat elke toneel so oerbekend is.”
JC Kannemeyer (Rapport, 28 Mei 1995) was van die min kritici wat positief geskryf het oor Die heidendogters jubel. Hy het dit beskryf as ’n “briljante kort novelle, sowel wat die bou as die subtiele gebruik van die natuurlike, dikwels kru ‘army’-taal en die uitbeelding van ’n uiteindelik vreeslose vrou. Ná die reeks sekservarings met die luitenant, telkens aan die einde van ’n hoofstuk, is die lesbiese toneel hoogs funksioneel om die finale omdop van waardes en die teenstand van die hoofkarakter teen ’n ander soort varsheid te onderstreep. Dit is een van die knapste tegniese grepe wat in ons hedendaagse verhaalkuns ken.”
Riana is van mening dat dit skrywers se plig is om diegene wat nie so goed onderleg is in die letterkunde nie, meer oor hul werk te vertel. Sy verduidelik hierdie stelling aan Gawie Keyser (Die Burger, 24 Oktober 1996): “Die heidendogters jubel het in Suid-Afrika ’n verskriklike kwaai reaksie ontlok. Wanneer ek rustig met ’n leeskring gesit en gesê het waar dit vandaan kom – daar was werklik vroue wat tyd in weermagkampe deurgebring het – dan was daar ’n soort begrip vir die situasie; daar was nie dadelik afkeer nie, hulle het weer gaan lees.”
Riana besoek in 1996 Amsterdam op versoek van haar Nederlandse uitgewer, Bert Bakker, en in dieselfde week word ’n bundel kortverhale van haar wat spesiaal vir die Nederlandse mark uitgegee is, bekendgestel. Riana is in die Nederlandse mark een van die suksesvolste Afrikaanstalige skrywers. Haar werk word uiters gunstig deur Nederlandse resensente ontvang en haar suksesvolle optredes oor die Nederlandse radio en televisie gee haar die erkenning wat skrywers in hierdie kompeterende lesersmark nodig het.
Oor hierdie verbintenis met Nederland sê Riana aan Gawie Keyser (Die Burger, 24 Oktober 1996): “Ek voel emosioneel betrokke by my herkoms hier. In 1701 het my voorvader na Suid-Afrika gegaan. Ek hou van die Nederlanders en vind aansluiting by die ruimheid van gees.”
Oor kritiek dat sy dalk as Eurosentries beskou kan word, reageer Riana teenoor Keyser soos volg: “Ek is nie meer ’n Europeaan nie; ek is ’n Afrikaan. My gene ... iemand vra of ek swart bloed in my familie het. Ek sê beslis, maar ek weet nie wie nie.
“Die spanning tussen Afrika en Europa is juis een van die temas in my werk. Ek’s ’n Afrikaan en die spanning wat dit met Europa veroorsaak, is wonderlik.”
Oor die baie aandag wat sy in Nederland op daardie tystip ontvang het, het sy aan Keyser verduidelik dat sy seker is dat dit as gevolg van die tema is waaroor sy geskryf het. “In die Afrikaanse letterkunde was die swart karakter ’n karikatuur, ’n randkarakter. Ek is nie die eerste skrywer wat daaraan aandag gegee het nie, maar die politieke klimaat was reg vir swart mense as hoofkarakters in my debuutbundel.”
Intussen werk Riana onverpoosd aan haar PhD oor Die verhouding feit:fiksie in die kortverhaalbundels van Koos Prinsloo en na drie jaar behaal sy dit in 1997 en in 1998 word haar proefskrif gepubliseer as Koos Prinsloo: die skrywer en sy geskryfdes. Sy en Koos was jeugvriende.
In sy bespreking van Koos Prinsloo: die skrywer en sy geskryfdes (Tafelberg, 1998) skryf LS Venter (Beeld, 7 Desember 1998) dat hierdie omvangryke studie oor Prinsloo ’n baie welkome toevoeging tot die Afrikaanse literatuurkritiek is. “Werklik indringende publikasies oor skrywers se werk en nie net oor hul lewe nie is in Afrikaans so skaars soos hoendertande. Scheepers rym in haar boek die biografie met die literêre kritiek, omdat die sentrale onderwerp daarvan die relasie tussen lewe en literatuur, werklikheid en fiksie is. Haar uitgangspunt bly egter steeds die skrywer Koos Prinsloo en nie die mens nie.”
Vir Venter is daar oorhaastige en gerieflike veralgemenings en gevolgtrekkings, maar dit is ’n werk wat baie leesbaar is en daarby ook ’n waardevolle toevoeging tot die Afrikaanse literatuur.
In Die Burger van 13 Januarie 1999 is Helize van Vuuren die resensent van Koos Prinsloo: die skrywer en sy geskryfdes. “Scheepers tipeer Prinsloo se werk as postmodernisties, dikwels met ’n outobiografiese inslag sodat die grens tussen werklikheid en fiksie vervaag. (...)
“Die boek is gegrond op Scheepers se doktorale proefskrif. Ongelukkig is die spore van dié akademiese werksaamheid nie voldoende weggewerk nie. Die leser word gekonfronteer met ’n swaartillende eerste hoofstuk wat weinig verhelderend is. As hierdie wolkerige obstakel (bladsye 3–33) egter eers agtergelaat is, bied die werk ’n intensiewe speurtog deur die oeuvre van Prinsloo, wat berus op deeglike, feitelike navorsing en analise van sentrale tekste. ’n Indeks wat naslaan vergemaklik, ontbreek egter. (...)
“Scheepers se Prinsloo-studie sal sekerlik nie vir alle lesers toeganklik wees nie. Vir die literêr-geskoolde of geïnteresseerde leser en navorser is hierdie boek egter ’n onmisbare bronne-teks, al is dit jammer dat die bruikbaarheid verswak word deur die afwesigheid van ’n indeks met sleutelwoorde. Dit is nietemin ’n belangrike eerste boek-lengte ondersoek van die oeuvre van ’n merkwaardige en omstrede Afrikaanse skrywer.”
In 1998 stel Riana die kortverhaalbloemlesing Dogters van Afrika saam. Sy het net ’n naweek nodig gehad om hierdie werk saam te stel, want oor die jare is so spontaan oor die vrou, die diepste wese van die vrou, geskryf. Die verhale was dáár; die samestelling daarvan was vir haar voor die hand liggend. Die bundel word ook in Nederlands vertaal deur Riet de Jong-Goossens (Rapport-Tydskrif, 18 Januarie 1998).
Riana vertel aan Stephanie Nieuwoudt dat sy nie vir skrywers wou vra om ’n storie spesifiek vir hierdie bundel te skryf nie, want dan sit sy dalk met stories wat sy nie wil opneem nie, maar verplig voel om te aanvaar. Sy het dus op ’n Vrydagmiddag deur haar kortverhaalbundels begin werk en teen Sondagaand het sy haar seleksie gedoen.
Al is die titel van die bundel Dogters van Afrika, wou sy nie net verhale van vroulike skrywers insluit nie, maar ook verhale deur manlike skrywers. “As net vroue oor vroue skryf, raak die perspektief verdraai. Ek wou ook die manlike perspektief kry,” verduidelik sy aan Nieuwoudt (Beeld, 2 Desember 1997). “Daar was reeds drie belangrike Afrikaanse versamelwerke oor vroue – Rachelle Greeff se Lyfspel, Vrouevertellers van Annemarié van Niekerk en Vrou:Mens van Corlia Fourie. Nie een van dié boeke het ’n manlike stem nie. Dogters van Afrika is die eerste vroueboek waarin die verhale van manlike skrywers ook opgeneem is.”
Sy gaan voort: “Nie een van die verhale is gekies omdat die skrywer lesbies, gestrem, manlik, vroulik, wit of swart is nie. Dit is suiwer ’n persoonlike keuse. Ek het die mooiste verhale in Afrikaans in die boek saamgevat.”
Riana verlaat Tafelberg Uitgewers in 1998. Sy is nie daar weg oor onenigheid nie. Daar was konflik, maar nie só dat sy gevoel het sy moet bedank nie. Sy het bloot te hard gewerk en het gevoel dat haar eie kreatiewe prosesse tot stilstand “geknars” het (Rapport, 16 Mei 1999).
In dieselfde tyd is sy ’n gas op die televisieprogram Maak ’n las en vertel sy ’n grappie met ’n knalwoord as treflyn. “Die wye kritiek daarop het my twee nagte se onophoudelike trane gebring” en sy is lank in die pers daaroor bygekom. Oor hierdie voorval laat Riana haar soos volg uit: “Ons het nog g’n stuk gevorder sedert die Middeleeue nie. Dis waaroor my kortverhaalbundel [Feeks] gaan: dat die feeks verdelg is omdat sy nie hul idee van ’n vrou was nie. Dit was die intensiteit van die aanval op my wat ontstellend is. Dit was die intensiteit wat veroorsaak het dat die vroue in die Middeleeue verbrand is.” (Rapport, 16 Mei 1999)
Riana sluit ’n jaar lange kontrak met die stigtersredakteur van die Christelike tydskrif Finesse, Maretha Maartens, om ’n maandelikse rubriek aan hulle te lewer. In Mei 2000 word die kontrak summier opgeskort nadat daar, volgens Finesse, klagtes van lesers was oor Riana se boeke, asook na aanleiding van ’n artikel in Rooi Rose waarin Riana sê dat sy neutraal staan teenoor Paasfees. Finesse beweer dat Riana nie ’n Christen is nie. Maretha Maartens het intussen uitgetree as redakteur van die tydskrif en Coenie Schoeman word die uitgewer.
Riana was baie verbaas oor hierdie besluit van die uitgewers, want sy het goeie reaksie van die lesers op haar rubriek gehad. In ’n brief aan Vanessa Schoeman, die assistentredakteur, skryf sy: “Ek het nog nooit met my Christenskap te koop geloop nie, omdat ek weet dat ek feilbaar is (...) Liefdeloosheid en morele veroordeling is steeds met ons, veral uit die geledere van die Groot Christene wat (skynbaar) self sondeloos is en daarom só maklik die oordeel oor ander kan vel” (Volksblad, 8 Junie 2000).
In 1999 verskyn Riana se volgende kortverhaalbundel onder die titel Feeks. Mabel Erasmus (Volksblad, 24 Januarie, 2000) skryf dat dit ’n boek is wat menswees in Suid-Afrika in daardie tyd wil besweer, maar ook bevestig en vier.
“Daarom wil ek dit by lesers aanbeveel as ’n talisman vir die toekoms wat vir baie van ons die gevoel van verswelging gee. (...)
“Die woordeboekbetekenis vir feeks, naamlik, ‘bitsige, nydige vroumens – kwaadwillige hellefeeks’, mag misleidend wees; dit sou die indruk kon wek dat die boek ’n uitdagende of sogenaamde ‘feministiese’ teks is waaraan sekere mense ’n broertjie dood het. Die boek as somtotaal omvat egter veel meer as verhale oor karakters wat aan hierdie beskrywing voldoen; dit is ’n inklusiewe, genuanseerde bundel en daarom behoort die titel liefs gelees te word as meerduidige samestelling van fee (’n vrou wat haar toorkrag positief inspan) en heks (’n vrou wat toorkuns beoefen, meestal tot nadeel van die medemens – aldus die woordeboek).
“Die twee magiese elemente word subtiel vermeng; byna elke verhaal spoel iewers oor die grense van die rasioneel-ervaarbare werklikheid en versterk sodoende die betowering van Scheepers se voortreflike woordkuns. (...)
“Feeks bevat die gesamentlike betowering en towerkrag van die knap literêre teks. Laat ons maar katvoet loop vir die hiperpragmatisme (ook in akademiese kringe) wat letterkunde se rol en waarde geringskat. (...) Vir my straal die boek in geheel medelye, moed, hoop en troos uit – kwaliteite waarsonder niemand die nuwe eeu kan aandurf nie.”
Ook Gretel Wybenga is positief oor Feeks (Rapport, 23 Januarie 2000). Ook hier is die vrou die sentrale tema, soos in Scheepers se vorige bundels, maar in hierdie verhale is daar sprake van “ander verborge, en soms donker, kragte met sy oorsprong in ’n diepgewortelde oerkennis wat die rasionele voorafgaan”.
Wybenga gaan voort: “In die woord ‘feeks’ manifesteer die betekenis van sowel helleveeg as heks, wat hier nie noodwendig sinonieme is nie. Reeds vanaf die eerste verhaal, in die magiese teenwoordigheid van ’n inheemse oorbel wat ook op die voorblad pryk, word die heks verbind aan die Afrika-gegewe. Om dié rede moet die heks, soos in Westerse kulture, nie net in die bose sin van die woord begryp word nie, maar die heks is ook medisynevrou, sjamaan, en die gewer van goeie dinge. (...)
“’n Verblydende aspek van hierdie bundel is dat Scheepers haar nou uitgebreid en oortuigend begeef op die terrein van die magiese, wat wel ’n waagstuk kan wees as die outeur nie daarvoor toegerus is nie. Dié tendens is ook toenemend opvallend, onder andere in die werke van André Brink. Miskien is ons verwaterde Westerlinge nou eers, hier teen die eeuwisseling, in staat om die ware stem van Afrika te hoor.
“Hierdie sterk bundel se stramien is somber en die spontane speelsheid en byna improvisatoriese indruk van die tipiese Scheepers-verhaal minder opvallend. Die somberheid word ook uitgesê met die oorwegend donker en treffende voorblad, en die swart titelblad, en selfs met die onvrolike foto van Scheepers (koponderstebo!) op die agterblad.”
Riana se eerste digbundel, Met die taal van karmosyn, verskyn in 2001. “Dis ’n viering van die liefde en die feit dat my taal aan my teruggegee is. In die agt jaar wat ek in ’n verhouding met ’n digter was, het ek my doelbewus daarvan weerhou om in die artistieke ruimte waarin hy beweeg het, in te gaan. Die einde van die verhouding was traumaties, maar dit was ook ’n skeppende bevryding.” Dit is ’n nuwe liefde wat haar taal vir haar teruggegee het: “Die man is nie ’n letterkundige nie, maar hy praat die mooiste, ongebreidelde Afrikaans,” vertel Riana aan Stephanie Nieuwoudt (Beeld, 22 September 2001).
Die meeste van die gedigte in Met die taal van karmosyn is vir die nuwe geliefde geskryf. En, vertel Riana verder aan Nieuwoudt, die titel is gekies om by die baie passievolle toon van die gedigte te pas. Op die voorblad is ’n foto van die skrywer met die mond wat baie prominent vertoon. “Die prominente mond is vir my beduidend van die sensuele en die taal wat ek teruggekry het. Die bundel is uiteraard meer intiem as my ander werk. Met poësie speel jy nie speletjies nie. Dis die rouste en eerlikste vorm van literatuur.”
Vir Joan Hambidge (Die Burger, 2 Oktober 2001) is Met die taal van karmosyn as debuut nie treffend nie. Maar daar is ’n handvol gedigte wat “onthoubaar is tussen verse wat nog gewoon indrukke is (en waarskynlik te na aan die digter of die ervaring staan)”.
Vir Hambidge is die verse wat die beste is, dié wat agter die “woord-net” gebeur, maar haar gevolgtrekking is dat Scheepers eerder ’n kortverhaalskrywer as digter is.
TT Cloete skryf in Rapport (4 November 2001) dat die hoofindruk wat die bundel by die leser laat, die taal van karmosyn of van erotiek is. Maar dit beteken nie dat hierdie gedigte die beste groep verse in die bundel is nie. “Inteendeel. Die erotiese gedigte laat hulle te swaar geld en soms te egosentries, en te veel in die trant van dergelike gedigte van enkele ander digters van die jongste tyd. (...)
“Daar is ook gedigte van ’n heeltemal ander aard in hierdie afdeling, soos ‘Sappho was verkéérd’ of ‘Swartland: wintermiddag’ met sy skerp teenstellings. Dit is verse wat verskil van die meeste gedigte in hierdie afdeling, omdat dit nie van vervulling alleen praat nie maar van verydeling, van pyn wat met die liefde gepaardgaan en wat ’n meer verwikkelde karakter daaraan gee. ’n Veelkantigheid wat nietemin in heel eenvoudige taal verwoord is. (...)
“Party van die liriese gedigte praat onmiddellik met jou, maar hulle, soos ander wat ’n mens direk aanspreek en eerder bloot beskrywend is, verloop ongelukkig dof, en meestal hang dit saam met die oormaat kort, saaklike en onortodokse verse wat min ritmiese moontlikhede skep. (...)
“Die reisgedigte staan miskien nie verniet aan die slot van die bundel nie en is gedigte wat dalk moontlikhede inhou vir toekomstige ontwikkeling.”
Riana Scheepers se eerste jeugboek, Die blinde sambok, word ook in 2001 gepubliseer en ontvang in 2003 die ATKV-Kinderboekprys vir die ouderdomsgroep 10 tot 12 jaar. Hierdie toekenning is baie spesiaal vir Riana omdat dit die kinders self is wat die keuse maak. Leon de Villiers, ’n jeugboekskrywer, se reaksie op die prys is dat die kinders vere voel vir die skrywer, maar mal is oor die storie, en Riana stem volmondig met hom saam. Die Nederlandse vertaling van Die blinde sambok getiteld Scorpioenkind was op die kortlys van die Vlaamse Kinderjurieprys (Taalgenoot, Mei 2003).
Die blinde sambok het as hoofkarakter ’n meisiekind met ’n seunsnaam, Gideonette, wat ’n regte rabbedoe is. Die hele familie het gehoop dat sy ’n seun sou wees wat die familienaam kon voortdra. Toe sy gebore is, was haar pa baie teleurgesteld – nie net omdat sy ’n dogter was nie, maar ook twee maande te vroeg gebore is en baie swak was. Maar niemand het besef dat die kleine meisiekind ’n wil van haar eie het en dat sy besluit het sy gáán lewe nie. Sy kry ’n beste vriend, Bhubesi, op die plaas en saam beleef hulle baie avonture.
Wat Gideonette egter nie geweet het nie, is dat daar ’n “vloek” op die familienaam Gideon rus – almal wat dié naam het, gaan in fratsongelukke dood . Maar, vertel Riana aan Dawid de Bruyn (Rapport, 6 Mei 2001), Gideonette oorleef omdat sy ’n onblusbare drang het om te leef. “Uiteraard is dit ’n fiktiewe verhaal, maar die insidente wat beskryf word, is outobiografies. Ek was ’n onhebbelike kind. En my pa is ook dood toe ek ses was.”
Riana het baie geïrriteerd geraak oor die jeugboeke wat altyd een of ander sosiale probleem aanpak, sê sy aan Stephanie Nieuwoudt in ’n onderhoud. “Daar is altyd alkohol- of dwelmmisbruik of ma wat vir pa slaan. Ek wou ’n outydse jeugverhaal skryf met outydse Trompie-rige pret. Ek het nie probeer om ’n politieke stelling te maak nie, maar die Bhubesi in die boek het wel bestaan. Hy was my pêl op my oupa se plaas.”
In 2017 het Hanneke Schutte Die blinde sambok verwerk tot ’n film getiteld Meerkat Maantuig. Dit was een van die prente wat in 2017 meegeding het in die Silwerskermfees se kompetisie en het weggestap met die prys vir die beste kinematografie. Anchen du Plessis het die rol van Gideonette vertolk en Schutte was die regisseur.
Die film is ook oorsee bekroon, met die volgende pryse:
- Wenner van die FIPRESCI Critics Prize by die Schlingel Filmfees in Duitsland
- Wenner van Best International Feature by die Schlingel Filmfees in Duitsland
- Wenner van die Festival Honors Award for Outstanding Achievement in Filmmaking – Feature Film, Newport Beach Filmfees in Amerika
- Wenner as die beste film vir kinders en die jeug, Spirit of Fire Film Festival, Siberië
- Wenner Beste Kinematografie, SAFTA (South African Film and Television Awards)
In 2006 word Die avonture van Wilde Willemientjie gepubliseer en word dit verwerk vir die teater. Dit word in 2006 by die KKNK onder regie van Niel Rademan opgevoer en ontvang die Kanna vir die Beste Kinderteater. Sy skryf vir kinders, want “ek wil vir ’n slim kindjie met al die wysheid van die hemel in sy oë wonderlike stories lees van goeters wat gril, spoke wat in bome swaai, seerowers wat in die wingerd sit, geeste in klippe met ’n sagte stem wat nét ’n kind kan hoor.”
Wilde Willemientjie se avonture het nie net by een boek en een opvoering gebly nie. Ander titels is Wilde Willemientjie, ’n walvis, ’n seerower en die maan (2007) en Die verdere avonture van Wilde Willemientjie (2009). In 2007 het Wilde Willemientjie ook ’n draai by die Volksblad-kunstefees gemaak saam met die walvis, die seerower en die maan.
Scheepers is ook die skepper van Arboreta, die heks met die groen hare, ’n baie wyse en vriendelike heks wat vir die bome in haar woud sorg.
“Sy het ’n talent om haar te kamoefleer, en sy besit ook sekere toorkragte, wat slim aangewend word teen diegene – stoute kinders, gewoonlik – wat haar woud wil verniel. Die gawe groen heks is egter bekommerd, want sy is al baie oud en wie gaan na die woud omsien wanneer sy nie meer daar is nie?” skryf Jeanne Calitz in Die Burger (26 Junie 2008).
Calitz beskryf die storie as pragtig en dromerig en een wat in die smaak van ses- en tienjariges sal val: “Ook volwassenes sal egter iets waardevols in die verhaal kan vind, al is dit bloot om vir ’n wyle te ontsnap in ’n vriendelike groen wêreld. Eenvoudig maar ráák in haar beskrywings, het ek later kompleet begin voel (of is dit wens?) ek kan daardie sagte, suisende woudgeluide hoor.
“’n Mens het veral ook waardering vir die feit dat Scheepers daarin slaag om ’n boodskap oor omgewingsbewaring oor te dra sonder om een oomblik prekerig te klink. (...) Ons jongklomp moet leer om respek te hê vir die aarde en sy mooie wonders, veral in hierdie tye van snelle stedelike groei, besoedeling en aardverwarming. En Arboreta is die perfekte onderwyseres.”
In September 2002 trou Riana met Johann Loubser en hulle gaan bly op De Compagnie net anderkant Wellington in die holte van die Wamakersvallei. Op hierdie plaas doen vroue hul dinge. Riana is plaasbestuurder, bemarker, asook inslapende digter. Sy werk saam met die vroue in die wingerd. Sy doen dit “omdat iets gebeur het wat ek aan niemand kan verduidelik nie. Ek word deel van die beskeie mag van vroue wat die nederigste werk op aarde doen. Hulle dink nie meer dis snaaks, dié mevrou wat saam met hulle inval nie, hulle bly nie meer stil as ek nader kom nie. Ek hoor van hul huise, hul kinders, wie de afgelope naweek vir wié geskel het, wie se man ’n vuilis is, en wie se kinders gruwelik is” (Rooi Rose, Augustus 2003).
Haar passie vir Afrikaans tree ook hier na vore toe hulle op die wynetikette vir hulle wyn moes besluit. Hierdie etikette word oorwegend in Afrikaans gedruk.
Riana is, benewens haar gewone skryfskole, ook nóú betrokke by geletterdheidsklasse vir volwassenes in die plaasgemeenskap. Sy bied ook ’n kursus in Skryfkuns en Kreatiewe Denke op De Compagnie aan.
In 2003 word drie van haar boeke by die Antwerpse Boekebeurs bekendgestel: die Nederlandse vertaling van haar digbundel, asook die vertaling van Die blinde sambok en Verstaan my verlangste, ’n bloemlesing van Afrikaanse liefdesgedigte. Sy en die Vlaamse letterkundige Jooris van Hulle stel die bundel saam. Die gedigte is in Afrikaans met Nederlandse verklarende aantekeninge.
De Compagnie se huidige plaasbestuurder, Mattewis Thabo, se vrou Nicci is ’n opgeleide kleuterskoolonderwyseres. Sy help die kinders op die plaas na skool met lees- en skryfwerk. Riana vra haar om stories vir die kinders te skryf. So skryf Nicci in vir die Bloemfonteinse Skrywersvereniging se jaarlikse skryfwedstryd en word die eerste prys aan haar toegeken.
In 2005, met die viering van De Compagnie se driehonderdjarige bestaan, skryf Riana ’n kortverhaalwedstryd uit en word die beste inskrywings deur haar en Nicci gebundel in Die melkweg het ’n ster laat val (2006). Vir die bloemlesing ontvang hulle ’n prys van die Departement van Landbou wat erkenning gee aan die kulturele baanbrekerswerk wat hulle onder plaaswerkers doen. Riana ontvang ook in 2006 die Patrick Petersen-gedenkprys vir haar opheffingswerk onder plaaswerkers en haar bemagtiging van vroue.
In 2006 vereer die Rapportryers Riana met ’n erepenning vir haar rol in die uitbou van Afrikaans en die visie van die Rapportryersbeweging.
Sy is ook ’n baie gewilde rubriekskrywer wat gereeld vir Die Burger, Volksblad en Beeld bydraes gelewer het. Hierdie bydraes is in 2003 en 2005 gebundel in onderskeidelik My voete loop na Wellington en ’n Engel in my huis.
Oor My voete loop na Wellington skryf Cecile Cilliers (Die Burger, 6 September 2003) dat hierdie bundel rubrieke meestal met die skrywer self te make het. En dit kan, volgens Cilliers, problematies wees, aangesien die skrywer makliker belangriker as sy stof raak en dit tot “selfbeheptheid en selfkoestering” kan lei, wat ongelukkig in hierdie bundel te bespeur is.
Maar gelukkig, skryf Cilliers, is daar drie eienskappe waaroor Riana beskik wat hierdie bundel red: haar sin vir humor, haar vermoë om ’n storie te herken én dit te vertel en haar taalgebruik. “Afrikaans blom uit Scheepers se pen.”
Oor haar volgende versameling rubrieke, ’n Engel in my huis, vertel Riana onder meer van haar vissershuisie aan die Weskus, asook van haar huis op die wingerdplaas. Maar daar is ook ander huise ter sprake, sowel as sketse oor plekke in Suid-Afrika en oorsee waarheen sy gereis het.
In Literator (Augustus 2006) skryf SF Greyling dat al die bydraes nie op dieselfde standaard is nie, maar dat dit te verwagte is in ’n versameling van hierdie aard.
“Bydraes soos ‘Mathilda se storie’ (p 12) laat ’n afgeronde en universele indruk. Ander bydraes is veel persoonliker en kom soms sentimenteel oor. Lesers verskil egter en elkeen sal waarskynlik ’n gunsteling in die bundel hê. (...) Die vertellings is kort, wat dit ideale leesstof maak wanneer ’n mens net ’n paar minute beskikbaar het. Dit is waarskynlik hoe dit gelees moet word – so proe-proe en een of twee op ’n slag. Elke vertelling bied die leser veel om te geniet, om oor na te dink, en met ’n vars blik na die wêreld te laat kyk.”
In 2009, so tussen al die rubrieke, kinder- en jeugverhale en poësie, verskyn Riana se volgende kortverhaalbundel, getiteld Katvoet, haar eerste bundel in tien jaar.
Sy verduidelik aan Elise Tempelhoff (Beeld, 30 September 2009) dat Katvoet groen is: “Katvoet is omgewingsbewus in die sin dat die karakters in die sleutelverhale leer om meer aards, meer primordiaal, maar natuurlik, maar intuïtief te leef.
“My bewustheid van die omgewing kom van kleintyd af. Ek het op ’n plaas grootgeword en was nog altyd omgewingsbewus – in dié sin dat ek nog altyd na aan die natuur wou woon. Sedert ek in die Wamakersvallei woon, het dit méér geword, het ek dit reggekry om te doen wat ek wil – om meer ekologies bewus te wees.
“Ons het te veel goed, gaar te veel op, kry te veel Kerspresente, leef te oordadig. Ek kan presies dieselfde luukshede om my hê met veel minder besittings. Ek glo dat ons almal uit die natuur moet haal wat jy nodig het, maar niks oorbodigs moet wegvat nie. Ons koolstofvoetspoor is te groot. Die kultuur om te stroop – meer te vat as wat nodig is – is al eeue lank met ons. Ek wil graag hê ons geslag moet leer om minder te mors en meer bedagsaam te wees jeens die natuur.”
Die vrou in die titelverhaal in Katvoet leer om instinktief soos ’n kat te leef, in die nag, omdat sy besef dat dit geestelik goed vir haar is. “Sy leer om meer op haar sintuie, en veral haar sesde sintuig, aanspraak te maak. Sy leer die natuur ken terwyl die natuur sy geheime en wonderwerke vir haar oopmaak.”
Riana vertel aan Tempelhoff dat die natuur en die bewustheid van die natuur ook in die ander verhale belangrik is: “Dit gaan veral oor die eenwording van die karakters met die natuur en die mens in simbiose met die natuur.”
In haar resensie (Beeld, 16 November 2009) skryf Susanne Harper dat katte ’n belangrike rol speel in Katvoet. “Volgens die skrywer self in ’n radio-onderhoud gaan dit hier oor katte, hetsy dit nou ’n luiperd, huiskatte of skuurkatte is. (...) ’n Pragtige stuk is die titelverhaal waar die vrou vergelyk word met ’n kat waarvan die sintuie in die nag verskerp. Maar ’n kat is altyd ’n slim, maar ook ’n slu dier.
“Volgens Scheepers moet die skrywer ook dikwels slim en slu wees. Volgens haar, in ’n ander onderhoud, bewonder sy die kombinasie van intelligensie en sluheid wat ’n kat het en sien sy dit as ’n verbysterende eienskap wat elke skrywer moet hê.
“Hiermee saam gaan die tema van die bonatuurlike, reïnkarnasie en die wonderwerke. Die kortverhale in hierdie volwasse bundel toon die ligte, elegante en sinistere aanslag van die kat. (...)
“Die bundel is ook vernuwend en eksperimenteel. Eienaardig en eksperimenteel is die gebruik van kleinletters aan die begin van ’n verhaal en ’n titel van ’n verhaal wat oorloop in die eerste sin. Sinne sonder werkwoorde is volop, so ook die opeenstapeling van gegewens waar dit funksioneel aangewend word. Die magiese, die onmoontlike en surrealistiese elemente kom in verskeie verhale voor (...). Sulke toweragtige, soms surrealistiese momente, kom dikwels verfrissend teen die slot van ’n verhaal voor.”
Saam met Ampie Coetzee beskou Harper hierdie bundel as Riana Scheepers se beste tot op daardie stadium.
Hierna begewe Riana haar op ’n heel ander gebied toe sy besluit om DJ Opperman se destydse Kleuterverseboek wat in 1957 op die rakke verskyn het, in ’n nuwe gedaante aan Afrikaanse kinders bekend te stel.
Sy vertel aan Izelle Venter in Huisgenoot (11 Junie 2009) dat sy stomverbaas was toe sy besef hoe oud Kleuterverseboek is. “Dis dan amper so oud soos ek! Dit bly ’n wonderlike boek, maar dit was tyd vir iets nuuts ook.”
Sy het toe vir Suzette Kotzé-Myburgh, ’n baie ervare boekredakteur, gevra om te help en só is dié “moet-hê-boek” gebore. Riana se hooftaak was om bydraes in te samel en saam met Suzette die keuring te doen, terwyl Suzette verantwoordelik was vir die redigering.
In die nuwe bundel, met die titel Nuwe kinderverseboek, is byna 300 nuwe kinderverse in Afrikaans opgeneem. Heelwat van die 113 digters wat bydraes gelewer het, het nog nooit met rym of ritme te doen gehad nie, en rym en ritme is juis van die vereistes wat nie net aan kleuterpoësie gestel word nie, maar ook aan verse vir volwassenes – “die ritme, metrum en rym moet perfek wees. Dis glad nie maklik nie,” vertel Suzette.
Onder die debuutdigters is daar ’n ingenieur, huiswerker, finansiële joernalis en heelparty mammas en pappas en ook oupas en oumas. Die jongste digter was maar tien jaar oud toe sy gedig gekies is. En Hennie Aucamp het vir die eerste keer vir kinders gedig, wat vir hom ’n heel nuwe ervaring was. Vir Suzette was die redigering wat sy vir Nuwe kinderverseboek gedoen het, baie moeilik.
Die verse is volgens ouderdom in drie afdelings ingedeel (2 tot 4, 5 tot 7, 8 tot 10) met elke afdeling wat sy eie illustreerder gehad het, wat bygedra het tot die plesier wat die verseboek sal gee aan almal wat dit gaan lees.
Riana en Suzette sê vir hulle is die belangrikste element van hierdie boek dat dit pret moet wees om dit te lees. “En die pret is nie net tot kinders beperk nie, maar selfs ernstige grootmense sal dit geniet.”
André P Brink (Beeld, 4 Mei 2009) beskryf Nuwe kinderverseboek as “genoeglik” met “oorspronklike, verfrissende en fleurige illustrasies wat uitmuntend aanpas by die belangstellings en verbeeldingswêreld van kinders in ’n bepaalde ouderdomsgroep. In ’n werk van dié aard is illustrasies van byna ewe veel belang as teks en ek moet eerlik sê die NKV is kort en klaar een van die mooiste kinderboeke wat ek nog in Afrikaans gesien het.”
Ná bogenoemde twee versamelbundels van haar rubrieke, versamel Adriaan Meyer, Riana se jongste seun, van haar kortverhale wat in haar vorige vyf bundels opgeneem is. Sy vertel aan Solette Stander (Boeke-Rapport, 7 Oktober 2012) dat hierdie bundel, getiteld Die vrou in die vuur, haar oeuvre verteenwoordig.
“’n Versamelbundel gee lesers ’n goeie idee van hoe ’n mens as skrywer ontwikkel en gegroei het deur die jare. Toe ek nou agterna vir elke kortverhaalbundel ’n inleiding moes skryf, het ek self ook ’n goeie blik op my werk gekry en kon ek duidelik sien wat die invloede op my werk was.”
Met die publikasie van die biografie Purper en kaneel, komyn en smarag: die kleurvolle lewe van Hannetjie de Clerq lewer Riana weer eens bewys van haar veelsydigheid as skrywer. Oor hoe dit gebeur het dat sy spesifiek hierdie skilder se biografie geskryf het, vertel Riana aan Laetitia Pople (Die Burger, 17 Oktober 2012) dat sy die eerste maal van De Clerq se werk bewus geword het in die 1980’s toe sy skilderye van haar op die destydse Bloemfonteinse kunsmark gesien het. Veral een het tot haar gespreek, maar sy het as student nie die R40 gehad om dit te koop nie.
De Clerq het gesien sy stel baie belang in die werk, en vir Riana gesê sy kan dit neem en haar afbetaal wanneer sy die geld het. En só het hulle vriendskap begin.
Riana vertel self verder: “’n Jaar of wat voor Hannetjie se 50ste verjaardag het sy my gevra om haar lewensverhaal te skryf. Nie ’n biografie as sodanig nie, maar ’n bestekopname van haar lewe in samehang met haar ontwikkeling as kunstenaar. Sy wou nie hê dat dit nóg ’n kunsboek moes wees wat swaarwigtig, vol akademiese uitsprake en totaal onleesbaar is nie.
“Sy wou hê dat ek as woordkunstenaar die belangrikste momente in haar lewe as kortverhale skryf. Die teksgedeeltes is in die derde persoon geskryf en handel oor ‘die kind’, ‘die meisie’, ‘die student’, ‘die vrou’ en ‘die kunstenaar’. Die boek is oor ’n tydperk van twee jaar geskryf oor vele potte tee en glase wyn.
“Ek en Hannetjie het feitlik weekliks ’n afspraak gehad – óf ek was by haar in haar soel tuin, óf sy by my op die plaas. Sy het my broksgewys haar lewe vertel – en hoe meer sy vertel het, hoe meer dinge het sy natuurlik onthou, dus was dit nie ’n lineêre gesprek wat ’n netjiese begin tot einde gehad het nie.”
Daar was sekere oomblikke in haar lewe wat Hannetjie self beskryf het en vir Riana skryf sy “hierdie ongelooflik beeldryke sinne, net so mooi en evokatief soos haar skilderye. Ek het besluit dat dit my verhale moet begelei – vandaar die teks in die eerstepersoonsperspektief.
“Purper en kaneel, komyn en smarag is ’n titel wat vertel van haar kleurryke lewe, ’n lewe wat nie net kleur is nie, maar ook geur en tekstuur en wysheid – en diepte.”
Tanya O’Connor skryf in Rapport Boeke (4 November 2012): “Purper en kaneel, komyn en smarag is die lewensreis van ’n vrou wat haar lewe gelééf het, eerlik soos haar kunswerke, maar dis ook die verhaal van die vriendskap tussen twee siele wat met ’n enkele kyk met mekaar gesels. Dit is wat my sal bybly: Die besondere band tussen kunstenaar en skrywer, iets wat ek keer op keer vind op die blaaie van dié boek.”
Riana skryf vanaf twee-uur in die nag tot so vyf-, sesuur, wanneer die donker ure van die nag aan haar behoort. “Dit is die magiese uur waarin ’n mens weerloos, hipersensitief en vatbaar vir die bonatuurlike is.” Dit help ook dat sy die mooiste studeerkamer in die wêreld het – die ou kombuis van ’n huis waar die vuur in die vuurherd in die winter nooit ophou brand nie.
Adriaan, Riana se jongste seun, volg beslis in sy ma se gewilde voetspore. Hy is ’n dramaskrywer en sy drama oor Koos Prinsloo, Prinsloo Versus, word in 2004 tydens die KKNK bekroon met die Jong Kanna vir Beste Studenteteater.
Oor dinge wat haar ontroer sê Riana aan Solette Stander (Boeke-Rapport, 7 Oktober 2012) dat daar verskeie dinge is waarin sy geïnteresseerd is en wat haar aanraak – “soos die geweldige impak van kinderpoësie op gestremde en nie-gestremde kinders, en so ook die energie van opkomende kunstenaars. Dit is vir my wonderlik om met nuweling-skrywers te werk, want hoe meer energie ’n mens uitdeel, hoe meer ontvang jy ook.
“Die simbiose tussen die natuur en die mens se geesteslewe interesseer my ook. Daarom skryf ek graag oor die heks-figuur – oor vroue wat uitgestoot word omdat geglo word hulle is boos. In werklikheid was baie van die vroue wat deur die samelewing as hekse uitgekryt was, bloot vroue wat ’n besondere aanvoeling vir die natuur gehad het.”
In 2013 brei Riana haar oeuvre verder uit met die publikasie van haar eerste kookboek, Vallei van melk en heuning. Die bestanddele van die resepte kom uit haar plaastuin op De Compagnie, en die vleis van hulle plaas Klipkraal in die Tankwa-Karoo. Die resepte is goed wat sy elke dag op die plaas maak met niks aanstellerigs of volksvreemd nie, vertel sy aan Maryke Roberts (Vrouekeur, 14 Februarie 2014). “Ek is nie ’n sjef nie en my boek het eerder die weelderigheid van eenvoud as boodskap.”
Haar uitgewer by LAPA, wat Vallei uitgegee het, vertel aan Roberts: “Vallei van melk en heuning word opgedeel in seisoene en die produk wat op daardie tydstip op die plaas en uit die omgewing beskikbaar is. Dit sluit ’n wye verskeidenheid van resepte in: van geurige elke-dag-kos, tot uithalergebak om enige gas te beïndruk. Maar altyd toeganklik, eerlik en onpretensieus. Tussen die resepte deur vertel Riana stories, en maak dit meer as net ’n resepteboek, inderwaarheid ’n inspirerende lekkerleesboek wat jy nie net in die kombuis gaan lees nie.”
Riana vertel aan die kookboekversamelaar en huiskok Errieda du Toit (Boeke-Rapport, 2 Februarie 2014) dat die skryf van hierdie kookboek vir haar die hardste werk was wat sy nog ooit gedoen het: “Behalwe dat alles perfek moes wees en elke resep getoets (en getoets en getoets) moes word, was die stilering en fotografie daarvan ’n tydsame maar wonderlike proses. Maar die skryfproses van kookboek en literêre teks is eintlik presies dieselfde: Ek het maar net die verhale geskryf waarvan die hoofbestanddeel die produkte van my plaas is” (Boeke-Rapport, 7 Oktober 2012).
In 2017 verskyn Riana se tweede kookboek onder die titel Smeul: drie vroue, een kombuis. Hierdie een skryf sy saam met Marietjie Koekemoer en Leonie Scholtz. Op Maroela Media skryf Louise Viljoen dat die resepte in vier afdelings ingedeel is, naamlik Weergalose Weskus; Karooland, hartland; Diep, diep in die donker woud; en Sprokie vir ’n stadskind. Die resepte is op die regterkant van die bladsye gedruk met volkleurfoto’s aan die linkerkant.
Viljoen vertel dat sy die boek van die rak afgehaal het net om na iets te soek en twee uur later het sy nog daar gestaan: “Die pragfoto’s is verleidelik en maak jou honger én lus. Die groot verskeidenheid resepte van oor die aardbol smeek om beproef te word. Dis egter die teks wat in sprankelende harts-Afrikaans geskryf is deur vroue wat kán, wat soos ’n sagte karos oor my skouer kom lê het en ek het my skaamteloos verlustig aan hulle geselsies en vertellings oor kos.”
Riana se volgende roman, Stormkind, word in 2018 deur Tafelberg gepubliseer. In Stormkind leer ons vir Jana ken. Toe sy drie jaar oud was, het haar ma tydens ’n kuier in Ierland spoorloos verdwyn. Op sy plaas Stormkloof in die Boland treur haar pa, Kleinstorm, na ’n paar jaar nog altyd oor sy vrou wat so mooi fluitmusiek kon maak.
Vir Jana is die gemis na haar ma net so erg. In die nag volg sy die geroep van die wind na buite. Sy vrees nie die storm nie, want die geluid wat die wind maak laat haar dink aan die klanke wat haar ma uit haar fluit kon optower.
!X’uri word deel van Jana se lewe toe die tyd kom om haar ma te gaan soek. “!X’uri en Jana ontdek die veld deur die vyf sintuie en voltrek haar omskakeling na natuurkind met ’n klein Boesman-ritueel, waar die eerste lit van die pinkie afgekap word. !X’uri verduidelik vir Jana dat Boesman-babas op ’n jaar hul pinkielit opoffer sodat die kind nie doodgaan nie,” skryf Maryke Roberts in Vrouekeur van 15 Junie 2018.
Riana vertel aan Roberts dat die Boesmans, anders as ons, meer sensueel na die aarde kyk: “Met die afkap van haar pinkie se lit, word StormJana volledig ’n kind van die aarde.
“Stormkind is die verhaal van twee dogtertjies wat dalk nie eens regtig bestaan nie. Ek het as kind ’n verbeeldingsmaatjie gehad. Jana is ’n wit dogtertjie met ’n bos rooi hare en ’n groot hartseer. Toe gee ek vir haar ’n Boesmandogtertjie as begeleiertjie. Ek hou van karakters wat vyf jaar oud is; hulle het nog nie binnestrukture nie.”
Dat sy hierdie spesifieke storie moes skryf, het met ’n draai by Riana uitgekom. Maryke Roberts skryf dat Riana eendag onder ’n “reuse-verknotte wilde olienhoutboom in die Wamakersvallei se skadu” gestaan het, toe iemand haar vertel dat dit is waar die jagters destyds vergader het, voor hulle op hul jagtogte om Boesmans te jag, vertrek het.
“Ek was geskok,” vertel Riana aan Roberts, “veral toe ek raaklees dat die laaste permit om Boesmans te jag, in 1924 uitgereik is. ’n Permit was tien sjielings per Boesman. Ons het almal ’n generiese kennis van die Boesmans, maar geen diepliggende verstaan nie. Kuns word nooit uit flou emosies gebore nie. Met Stormkind was dit die emosies van woede en afgryse en droefnis wat my beetgepak het toe ek meer van die Boesmans se geskiedenis te wete gekom het. Ek kan nie regmaak wat in die verlede gebeur het nie, maar ek kan – as kunstenaar – op ’n baie nederige manier iets van hierdie merkwaardige volk se kultuur probeer terugroep.
“Ek weet dit is gevaarlik in ons politieke bedeling om oor ander mense te skryf, maar ek wou nie oor my huidige realiteit – ’n vrou in haar vroeë sestigs – skryf nie. Ek wou ook nie oor die Boesmans skryf nie, maar ek wou hulle terugbring dat ons daaroor kan gesels. Toe skep ek ’n sprokieskarakter, ’n vyfjarige rooikopdogtertjie, want ek is gefassineer deur die psige van ’n kind.
“Ek het met verskeie nasate van die Boesmans gesels en eerstens by hulle uitgeklaar of hulle Khoi of San genoem wou wees. ‘Ons is Boesmans,’ was hul antwoord, daarom my keuse van woord.”
Riana het al ander boeke geskryf waarin die kultuur van Afrika as teenpool gesien kan word vir die Westerse kultuur, en hieroor vertel sy verder aan Maryke Roberts: “Die feit dat ons in ’n land met verskillende volke en kultuurgroepe woon, is vir my as skrywer ’n onmeetlike bron van inspirasie. Ja, natuurlik bring hierdie situasie konflik mee, maar geen groot kuns word uit oppervlakkighede (of flou emosies!) gebore nie. Kuns word uit spanning gebore.”
Sy het nie aanvanklik gedink dat daar in Stormkind verskillende kulture teen mekaar afgespeel word nie, maar dit het maar net so ontwikkel. “’n Resensent het onlangs die opmerking gemaak dat ek stemlose mense, randfigure, stem gee. Ek beskou dit as ’n enorme kompliment, maar ek beplan dit nie so nie.
“Dit is net asof hierdie stemlose karakters hulself in my lewe aanmeld. Met Stormkind wou ek magiese energie in ’n eenvoudige storie saambring, want ek was tegelykertyd gefassineerd met baie dinge: magiese realisme, natuurkragte, die geheimlewe van kinders, vergifnis – en dit alles in die styl van die sprokieverteller.”
Sedert sy en Jana en !X’uri so verbind geraak het aan mekaar, kyk Riana met ander oë na die veld. “Ek kyk fyner, ek luister meer bedag, ek leef versigtiger. Ek het 12 jaar lank aan hierdie boek geskryf – ’n leser het gesê dit is ’n hele skoolloopbaan. Ja, dit is, en ek het dalk meer in dié tyd as op skool geleer.”
Oor Stormkind skryf Francois Bekker in Beeld (12 Maart 2018): “Riana Scheepers is een van ons veelsydigste skrywers. Hierdie resensent assosieer Scheepers graag met ’n letterkunde wat vergete en selfs verstote Suid-Afrikaners met haar skryfwerk wil terugskryf sodat ons hulle nie slegs onthou nie, maar erken as deel van ons land en sy geskiedenis.
“Stormkind is tegelykertyd ’n magiese raaisel-en-plaasroman wat boei en betower. Getrou aan die tradisie van die plaasroman wek die roman ’n gevoel van nostalgie by die leser. Dis ’n milieu waar familietradisie, aardsheid en die diep menslike by mekaar aansluit.
“Jana se soektog beur nie net vorentoe nie; die skrywer diep ook die familiegeskiedenis op. Wat uitkristalliseer, is die verhaal van vyf formidabele vroue wat bo die manlike karakters uittroon. Dit is vroue wat beheer neem oor hul leefwêreld. Letjie Stamboom wat vir Jana se ouma gewerk het, is een van die lieflikste karakters in hierdie storie. En soos toeka is dit nog altyd !X’uri wat haar verskyning maak om rigting aan te dui. Want wysheid oftewel intuïsie is ’n oeroue ding. (...)
“Stormkind is nie ’n tipiese wydopgesette roman nie. Stilisties lees baie van die hoofstukke soos vinjette wat sorg vir ’n vinnige en boeiende leestempo. Dit is ’n virtuose teks wat die leser onmiddellik by die verhaal intrek om nie te laat los tot by die laaste bladsy nie.
“Enersyds blom die verhaal in sy eenvoud. Andersyds skitter die woorde en beelde binne hierdie roman se magiese metafoor soos stukkies van sterre wat aarde toe geval het.”
Elbie Adendorff was die resensent van Stormkind op LitNet en sy sluit haar bespreking as volg af: “Die roman toon weer eens Scheepers se meesterlike en byna poëtiese taalgebruik: ‘nagloopkind’, ‘bloedrooi robyne’, ‘matjiesmure’, ‘sterklip’, ‘Die hele lug is vol musiek’ en ‘Die Melkweg lê in ’n dik roomstreep oor die lug’. Treffend is die stormbeeld wat ’n deurlopende motief word: die voorblad verbeeld ’n windverwaaide gesig; die plaas se naam is Stormkloof; daar is Kleinstorm en Oustorm en Stormjana; en tussendeur is daar alles wat met storms verband hou: weerlig, wind, donderweer. Die verhaal begin met ’n storm in Afrika en eindig met ’n storm in Ierland – dit verskaf ’n redelik sikliese verloop aan die roman.
“Die taalgebruik is so beeldend dat mens as leser die gebeure sintuiglik beleef: jy hoor en voel die wind wat verwoed waai; jy hoor en sien die weerligblitse; jy sien vir Tarsis wat ronddwaal in die nag; en jy sien vir Raka in Ierland. Die leser word magies ingesleep in die wonderwêreld wat Scheepers skep.
“In die roman kom intertekstualiteit voor: daar is verwysings na sprokiesverhale, byvoorbeeld: ‘Ek sal blaas en ek sal blaas tot ek jou huisie omblaas, grom die gruwelike wolf.’ Jana se hond se naam is Raka. Hy beskerm haar en pas haar op en volg Jana orals waar sy gaan – hy is selfs in Ierland om haar te beskerm toe sy haar ma in die stormweer gaan soek. Daar is verwysings na ’n Bruce Springsteen-liedjie en ’n tradisionele Ierse liedjie. Voor in die boek is ’n aanhaling uit DH Lawrence se gedig ‘Cypresses’ wat ook na die belangrike tema van voorvaarders en die geheimenisse van die lewe verwys.
“Scheepers het haar al bewys as ’n meesterskrywer van jeugverhale, kortverhale en volwasseneverhale. Sy stel in Stormkind nie teleur nie. Sy skryf toeganklik en oop vir die leser en neem ons op ’n magiese reis oor die landskappe van Afrika en Ierland.”
Op Kersdag 2018 is Riana se opdrag-Kersdrama, ’n Wonderwerk vir Kersfees, op RSG opgevoer en uitgesaai. Sy het dit lossies op ’n ware gebeurtenis gebaseer. Sarah, ’n weduwee, en haar gesin woon op ’n plot en maak ’n bestaan deur ’n klein boerdery en dít wat sy op die plot kan verbou en verkoop by haar padwinkeltjie. Hulle het net ’n bakkie as vervoermiddel. Eendag is daar ’n krisis en sy en haar gesin moet van die plaas af vlug. Op een of ander wonderbaarlike manier kry Sarah dit reg om die bakkie met haar huis se sleutel aan te skakel.
Riana vertel van die oorspronklike insident waarop sy die storie gebaseer het: “Dit het regtig so gebeur dat tannie Bettie Nysschen, ’n bekende en geliefde figuur van buite Wildernis, haar huisdeur se sleutel gebruik het om haar bakkie oop te sluit en weg te ry nadat haar huis aan die brand geslaan het. (Egter nie tydens Kersfees nie.) Die res van die gebeure en karakters is fiktief.”
Die regisseur, Johan Rademan, brei ook ’n bietjie verder uit: “Ná die geweldige brande wat Knysna en George aan die Tuinroete die afgelope twee jaar deurgemaak het, bring ons ook hulde aan die inwoners van die dorpe en omliggende dorpe wat met die volle omvang van die vreesaanjaende vure gekonfronteer is.
“Uit die as en roet van die dorpies het die lewe nuwe betekenis gekry en het baie mense als wat hul ooit gehad het verloor. Lewensverlies was aan die orde van die dag en daarom is die drama, nie net oor die Kersfeestema nie, maar ook in die brandseisoen in die Kaap, so gepas en aangrypend.
“Riana Scheepers vang die kleindorpse-karakters stewig vas en omskep hul tot die juwele wat hul is. Die akteurs het werk van hoogstaande gehalte gelewer en met Joanie Combrink (Sarah Barnard), Mariechen Vosloo (Marie Barnard), Dean Balie (Wilhelm Barnard), Anrich Herbst (Krisjan Maritz) en Rolanda Marais (Leentjie) het dit gevoel of ek met die A-span werk.”
In 2015 verhuis Riana en Johan na Wildernis in die Suid-Kaap waar Riana, benewens haar eie skryfwerk, nog steeds skryfkursusse aanbied en skrywers begelei.
Publikasies:
|
Publikasie |
Die ding in die vuur |
|
Publikasiedatum |
1990 |
|
ISBN |
0798630658 (sb) |
|
Uitgewer |
Pretoria: HAUM-Literêr |
|
Literêre vorm |
Kortverhale |
|
Pryse toegeken |
|
|
Vertalings |
|
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
Dulle Griet |
|
Publikasiedatum |
1991 |
|
ISBN |
0624 |
|
Uitgewer |
Kaapstad: Tafelberg |
|
Literêre vorm |
Kortverhale |
|
Pryse toegeken |
Eugène Marais-prys |
|
Vertalings |
Nederlands 1994 |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
’n Huis met drie en ’n half stories |
|
Publikasiedatum |
1994 |
|
ISBN |
0624 (sb) |
|
Uitgewer |
Kaapstad: Tafelberg |
|
Literêre vorm |
Kortverhale |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Nederlands as Onbevlekte ontvangenis 1995 |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
|
|
Publikasie |
Haai, Katriena, wat vertel jy my nou! |
|
Publikasiedatum |
1994 |
|
ISBN |
079932132X (sb) |
|
Uitgewer |
Pretoria: LAPA |
|
Literêre vorm |
Kortverhale |
|
Pryse toegeken |
Rapportryers se erepenning |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
Die heidendogters jubel |
|
Publikasiedatum |
1995 |
|
ISBN |
0624033816 (sb) |
|
Uitgewer |
Kaapstad: Tafelberg |
|
Literêre vorm |
Roman |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Nederlands 1995 |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
|
|
Publikasie |
Nou lieg jy mos, Katriena! |
|
Publikasiedatum |
1995 |
|
ISBN |
079932230X (sb) |
|
Uitgewer |
Pretoria: Van der Walt |
|
Literêre vorm |
Sketse |
|
Pryse toegeken |
Rapportryers se erepenning |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
Die verhouding tussen outobiografiese feit en fiksie in die kortverhaaloeuvre van Koos Prinsloo |
|
Publikasiedatum |
1997 |
|
ISBN |
(hb) |
|
Uitgewer |
Kaapstad: AW Scheepers |
|
Literêre vorm |
Doktorale tesis |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
Katriena, néé |
|
Publikasiedatum |
|
|
ISBN |
|
|
Uitgewer |
|
|
Literêre vorm |
Sketse |
|
Pryse toegeken |
Rapportryers se erepenning |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
Koos Prinsloo: die skrywer en sy geskryfdes |
|
Publikasiedatum |
1998 |
|
ISBN |
0624036731 (sb) |
|
Uitgewer |
Kaapstad: Tafelberg |
|
Literêre vorm |
Literêre kritiek |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
Feeks |
|
Publikasiedatum |
|
|
ISBN |
0798139846 (sb) |
|
Uitgewer |
Kaapstad: Human & Rousseau |
|
Literêre vorm |
Kortverhale |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Nederlands 2000 |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
Blinde sambok |
|
Publikasiedatum |
|
|
ISBN |
0624039803 (sb) |
|
Uitgewer |
Kaapstad: Tafelberg |
|
Literêre vorm |
Jeugverhaal |
|
Pryse toegeken |
ATKV-Kinderboekprys 10 tot 12 jaar 2003 |
|
Vertalings |
Nederlands – Scorpioenkind |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
|
|
Publikasie |
Met die taal van karmosyn |
|
Publikasiedatum |
2001 |
|
ISBN |
0798142111 (sb) |
|
Uitgewer |
Kaapstad: Human & Rousseau |
|
Literêre vorm |
Poësie |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Nederlands vertaal deur Jooris van Hulle 2003 |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
My voete loop na Wellington: ’n rubriekkeur |
|
Publikasiedatum |
2003 |
|
ISBN |
1869190319 (sb) |
|
Uitgewer |
Pretoria: Protea Boekhuis |
|
Literêre vorm |
Sketse |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
’n Engel in my huis: ’n rubriekkeur |
|
Publikasiedatum |
2005 |
|
ISBN |
1869190912 (sb) |
|
Uitgewer |
Pretoria: Protea Boekhuis |
|
Literêre vorm |
Sketse |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
Die avonture van Wilde Willemientjie |
|
Publikasiedatum |
2006 |
|
ISBN |
0798146141 (sb) |
|
Uitgewer |
Kaapstad: Human & Rousseau |
|
Literêre vorm |
Kinderboeke |
|
Pryse toegeken |
Kanna-prys as beste kinderproduksie in 2006 (Verhoogproduksie) |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
|
|
Publikasie |
Arboreta, die heks met die groen hare |
|
Publikasiedatum |
2008 |
|
ISBN |
9781869191467 (sb) |
|
Uitgewer |
Pretoria: Protea Boekhuis |
|
Literêre vorm |
Kinderboeke |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
|
|
Publikasie |
Die verdere avonture van Wilde Willemientjie |
|
Publikasiedatum |
2009 |
|
ISBN |
9780624047346 (sb) |
|
Uitgewer |
Kaapstad: Tafelberg |
|
Literêre vorm |
Prenteboeke |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
Katvoet |
|
Publikasiedatum |
2009 |
|
ISBN |
9780798151078 (sb) |
|
Uitgewer |
Kaapstad: Human & Rousseau |
|
Literêre vorm |
Kortverhale |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
|
|
Publikasie |
Katriena, vertel! Hartstories uit die kombuis (’n keur uit die vorige bundels + nuwe stories) |
|
Publikasiedatum |
2012 |
|
ISBN |
9780799351699 (sb) |
|
Uitgewer |
Pretoria: LAPA |
|
Literêre vorm |
Kortverhale |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
Geen |
|
Publikasie |
Die vrou in die vuur: ’n keur uit die verhale van Riana Scheepers, saamgestel deur Adriaan Meyer |
|
Publikasiedatum |
2012 |
|
ISBN |
9780798158329 (sb) |
|
Uitgewer |
Kaapstad: Human & Rousseau |
|
Literêre vorm |
Kortverhale |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
|
|
Publikasie |
Purper en kaneel, komyn en smarag: die kleurvolle lewe van Hannetjie de Clerq |
|
Publikasiedatum |
2012 |
|
ISBN |
9780799356489 (sb) |
|
Uitgewer |
Pretoria: LAPA |
|
Literêre vorm |
Biografie |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
|
|
Publikasie |
Vallei van melk en heuning |
|
Publikasiedatum |
2013 |
|
ISBN |
9780799356472 (sb) |
|
Uitgewer |
Pretoria: LAPA |
|
Literêre vorm |
Kookboek |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
|
|
Publikasie |
Smeul: drie vroue, een kombuis. Saam met Marietjie Koekemoer en Leonie Scholtz |
|
Publikasiedatum |
2017 |
|
ISBN |
9780799382754 (sb) |
|
Uitgewer |
Pretoria: LAPA |
|
Literêre vorm |
Kookboeke |
|
Pryse toegeken |
Geen |
|
Vertalings |
Geen |
|
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet |
|
Riana Scheepers as samesteller
- Dogters van Afrika: verhale oor Suid-Afrikaanse vroue. Kaapstad: Tafelberg, 1997 [ISBN 062403593X (sb)]; Nederlandse vertaling deur Riet de Jong-Goossens
- Treffertekste. Kaapstad: Maskew Miller Longman, 2000, 2002 [ISBN 9780636019461 (sb)] (2000-uitgawe saam met Viljoen; 2002-uitgawe saam met Daniel Hugo)
- Verstaan my verlangste: 100 liefdesgedichten in het Afrikaans. Saam met Jooris van Hulle. Davidsfonds Literair, 2003 [ISBN 9789063064754 (sb)]
- Verlore paradyse. Saam met Nico Snyman. Kaapstad: Maskew Miller Longman, 2006 [ISBN 9780636070516 (sb)]
- Die melkweg het ’n ster laat val; saamgestel deur Riana Scheepers en Nicci Thabo. Kaapstad: Human & Rousseau, 2006 [ISBN 9780798146883] (Spesiale prys van die Departement Landbou vir die kulturele bydrae wat dié publikasie in die landbougemeenskap gelewer het, 2006)
- Liebenberg, Danila: Riana Scheepers praat reguit
- Marais, Willemien: Prettige uur met baie pitkos[verhoogproduksie]
- Pakendorf, Gunther: Herinnerings aan tyd op die plaas
- Van Taak, Sophia: Nostalgiese hunkering na geboortegrond
- Wybenga, Gretel: Nieskrywers sorg vir leesgenot
- Nuwe kinderverseboek; saamgestel saam met Suzette Kotzé-Myburgh. Kaapstad: Tafelberg, 2010 [ISBN 9780624046769 (sb)]
- Die Afrikaanse skryfgids; saam met Leti Kleyn. Johannesburg: Penguin, 2012 [ISBN 9780143530152 (sb)]
- Meyer, Naomi: Die Afrikaanse skryfgids – vir almal wat (wil) skryf
- Spoorvat: Jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers; saam met Leti Kleyn. Pretoria: LAPA, 2013 [ISBN 9780799360318 (sb)]
- Rympies vir pikkies en peuters; saam met Suzette Kotzé-Myburgh en Gertie Smit. Kaapstad: Tafelberg, 2015 [ISBN 9780624074281 (sb)]
- Loubser, Henriëtte: Boekresensie: Rympies vir pikkies en peuters
- Rympies vir kleintjies en kleuters; saam met Suzette Kotzé-Myburgh en Gertie Smit. Kaapstad: Tafelberg, 2017 [ISBN 9780624081920 (sb)]
- Malan, Mariana: Rympies pret, leersaam
’n Keur van biografiese artikels oor Riana Scheepers beskikbaar op die internet
- Brand, Gerrit: Verhaal is deur na mens se hart
- Diedericks, Erla-Mari: Riana kook met kombuistaal
- Fourie, Annelle: Riana Scheepers se kortverhale geïnterpreteer binne die raamwerk van die karnavaleske
- Keyser, Gawie: Scheepers maak vensters wyd oop vir Nederlandse lesers
- Lewende Legendes
- Lourens, Pauline: Riana Scheepers geniet haar Wilderness “kasteel”
- Maree, Janet: Vrae aan Riana Scheepers oor die skryfproses
- McKnight, Ronél: Riana Scheepers
- Pienaar, Michelle: Riana Scheepers bly nou op Wilderness
- Pople, Laetitia: Ek skryf oor wat my bang maak – Scheepers
- Pople, Laetitia: Ugogo begin Kaaps vertel
- Riana Scheepers https://storiewerf.co.za/cv’s/cv_rianascheepers.htm
- Riana Scheepers http://www.stellenboschwriters.com/scheeper.html
- Riana Scheepers https://af.wikipedia.org/wiki/Riana_Scheepers
- Riana Scheepers: stem uit nieuwe Zuid-Afrika
- Riana Scheepers – as mens
- Salzwedel, Ilse: Riana Scheepers: passievolle storiemaker
- Smith, Carien: ’n Ekokrities-filosofiese perspektief op die kortverhaal “Katvoet” (Riana Scheepers): Die mens en die natuur
- Smith, Carien: Die vrou, swangerskap en die dier in die kortverhaal “Katvoet” deur Riana Scheepers: ’n fenomenologiese ondersoek
- Strydom, Nico: Skrywer se ouers op plaas aangeval
- Verster, Francois: In creative company
- Van Wyk, Marguerite: Riana Scheepers: “Ek het besef ek moet vir myself baklei”
- Van Zyl, AJ: Die spanning tussen weerloosheid en weerbaarheid soos vergestalt in die vrouefigure van Riana Scheepers
- Van Zyl, Johan: Skryfskool ontkiem in Riana se kop
- Visagie, Andries: Subjektiwiteit en vroulike liggaamlikheid in enkele tekste van Antjie Krog en Riana Scheepers
’n Keur van artikels deur Riana Scheepers beskikbaar op die internet
- Brief aan mev RC Sempe: Herontplooiing van NALN se personeel
- Kortverhale is soos ’n “one night stand”
- Om Afrika te skryf. In Afrikaans. KKNK-rede
- Die skrywer het nié die laaste sê nie: Koos Prinsloo se onvoltooide nalatenskap. Lesing vir die ALV-kongres, 29 September – 1 Oktober 1994
- Publikasiedatum: 16 Januarie 2020
The post Riana Scheepers (1957–) appeared first on LitNet.